Главная » Файлы » Материалы пользователя [admin] | [ Добавить материал ] |
В разделе материалов: 1756 Показано материалов: 221-230 |
Страницы: « 1 2 ... 21 22 23 24 25 ... 175 176 » |
Бабажан қырғыны кезінде Хиуаға, одан Ресей жағына өтіп, елді алатайдай бүлдіріп жүрген белсенді сұлтандардың бірі – Ермұхамед (Елікей) Қасымов. Хиуа қызметінде жүрген сұлтан Елікей Жанқожаға бірде орыстарға шабалық, бірде орыстарға салық төлеме, бері өт деп хат жазады. Бұл жайттан хабардар болып отырған орыстар едәуір дүрлігеді, Елікейді көзден таса етпей мықтап бақылауға алады. Қазақтардың ішкі ауанын барлап қайтуға жіберілген губерния хатшысы Житков 1847 жылы Хиуаның ықпалындағы сұлтан Елікей Қасымов бергі беттегі 1000 үй төртқаралар мен шөмекейлерді арғы бетке алып кетуге азғырып жүр деп мәлім етеді. Сұлтанның сөзіне еліккен шөмекейлердің бірсыпырасы сол жылы әрі өткенмен келесі жылы бергі бетке қайта ошарыла көшіп келген. |
Біраз уақыттан кейін, соғыс аяқталған соң Қайының баласы Сүлеймен елін алып қайтады. Жолда Евфрат дариясынан өту барысында, өзі суға кетіп мерт болады. Аман қалған төрт жүздей үйді Сүлейменнің баласы Тұғырыл Арыз маңына алып келіп, сол маңда тоқтайды. Оғыздардың Қынық тайпасынан шыққан әскербасшысы, Салжұқтың немересі Тоғырыл-бек 1040-1060 жылдары Кіші Азияда Салжұк түріктерінің мемлекетін құрған. Салжұк әскерінің жартысы қаңлыдан құралған болатын. Бұл жер бейліктерге бөлініп кеткен бұрынғы Салжук мемлекетінің жері болатын. (Бейлік – «бей», яғни билеуші деген сөзден шыққан). Осы бейліктердің бірі – Кония сұлтандығының жері-тін. |
1. Жанғазы. Қолдағы мағлұматқа сүйенер болсақ, Жанғазының тегі былай: Өзбектен Әз Жәнібек, Әз Жәнібектен Тойқожа, Тойқожадан Барақ, Барақтан Жәнібек, Жәнібектен Қасым, Қасымнан Қайып (Ғайып), Қайыптан Әбілғазы, Әлімдерге де ықпалы жүрген – Әбілғазыдан Жанғазы. Кем тұтынғандары болар, халық Жанғазыны Мәненбей деп атандырған. Жанғазының арғы аталары туралы өзге де нұсқалар бар. 2. Раманқұл. Алты кішкененің бірі Құттықтан Кенжеғұл, Кенжеғұлдан Таттыбай, Таттыбайдан Қосбармақ, Қосбармақтан Сырлыбай мен Раманқұл. |
1990 жылдың тоғызыншы қаңтарында осы Бабажан бекінісінің орнын арнайы барып көргем. Қала шаруаға болсын, ол жақ, бұл жақ қатынасқа болсын оңтайлы жерге орналасқан. Көне Жанкенттің оңтүстік батысында шамамен 10-15 шақырымдай. Жері тегіс, егістікке де, жайылымға да қолайлы. Қорғанның іргесінен басын Жылуаннан алатын Ақсалма арығы ағып жатыр. Басын Солжаға арнасынан алатын Жылуан кезінде теңізге барып құйған. |
Шапқыншылардың шекараға жақын келіп, тоқайласқан жері – осы Бабажан бекінісі. Бұл қолды басқарушылар құрамында Бөрі Тәукин, Елікей Қасымов, Алданазар да бар. Кешегі еліне қорған болуға тиісті Жанғазының ұлы Алданазар Қамыстыбастағы қазақтарды шапқан. Бұның алдында Жанғазы хан орыстар жаққа шығып кеткен Жанқожаға бірнеше рет қорқытып хат жазып, дарияның сол жағына, демек Хиуаға өтуді ұсынған болатын (АВПР қоры. Бас мұрағат. 1-9 іс. 681-683 беттер). |
Есет Көкіұлы (1667–1749 жж.) – батыр, қолбасшы, би, тархан, қоғам қайраткері. Өз заманында қазақ елінің басында болып жатқан шешуші оқиғалардың бел ортасында жүрді. Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қарсы күресте есімі елге танылған әйгілі батырларының бірі. Шыққан тегі – Кіші жүздің Жетіруының ішіндегі тама руынан. Кіші жүз Бөкенбай батырдың күйеу баласы. Есеттің әкесі Базарқұлұлы Көкі де заманында аты шыққан батыр болған. Жауға үнемі тайсалмай тура шабатындықтан «Таймас батыр» деген ат алған. Тарихшылар Салқам Жәңгір хан жоңғардың Батыр қоңтайшысының 50 мыңдық әскеріне 600 жауынгермен карсы тұрып, шайқасып жатқанда 20 мың әскермен көмекке келетін Жалаңтөс баһадүрдің әскерінің ішінде осы Көкі батырдың да болғандығын, сонда оның шеп бұзып, үлкен ерлік көрсеткенін жазады. |
Мыңзықұлы Еділ (Аттила) қаған батыстағы Ғұн (сиуңну) империясының аты аңызға айналған әйгілі билеушісі, адамзат тарихында өзіндік орыны бар тарихи ірі тұлға. Оны Еуропа тарихшылары «Аттила», «Атилла», «Атыл», «Аттылы» деп те атайды. Ежелгі қытайдың әулеттік шежіре тарихы - «Хан кітабынан» («Хәншудан») қытайлықтар есімін білмегендіктен, «Солтүстік чәниүй» деп атап кеткен Солтүстік Сиуңну мемлекетінің билеушісінің жаңаша жыл санаудың 92 жылы Хән империясы мен сиәнбилердің біріккен күшінен ойсырай жеңілгеннен кейін, батысқа қарай ығысып кеткені белгілі. Міне, осы сиуңнулар бірден бірге ығыса отырып, ІІ ғасырда Еділ мен Жайықтың ортасында жаңа ғұн ордасының шаңырағын көтереді. Олар кейін күшейе келе IV V ғасырларда Қара теңіз жағалауы мен Еуропаның біраз бөлегін өздеріне қаратып, үлкен далалық империяға айналады. |
Ақ Орданың ханы болған. П. Савельев, А. Ю. Якубовский, П. П. Иванов Натанзияның "Му ин-ад-дин" атты туындысына сүйене отырып, Орыс хан - Шымтай ханның ұлы, Жошы ханның немересі деп санайды. Басқа мәліметтер ("Бахр әл-Аскар", "Таурих-и гузилдайы Нусреатнама") бойынша, Жошы ханның 13-ұлы, Тоқа Темірдің ұрпағы (Жошы - Тоқа Темір - Өз Темір - Қожа Бәдік - Орыс хан) болып саналады. Орыс хан өз әкесінен кейін, 1361-1362 жылдары Ақ Орда тағына отырды. 1368-1369 жылдары Ақ Орданың астанасы Сығанақ қаласында бақыр ақша шыға бастады. Ақ Орданы Орыс хан өз бетінше басқарды. Низам ад-дин Шамидің мәліметтері және басқа да деректер бойынша, Орыс хан 1376-1377 жылдары қайтыс болған, енді кейбір деректерде 1380 жылға дейін өмір сүрген делінеді. Соңғы деректерге сай, оның бұйрығы бойынша Сарай қаласында шығарылған бақыр ақшалар табылған екен. 1379 жылға қарай Ақ Орда мен Еділ бойындағы қалаларды Тоқтамыстың басқарғаны белгілі. |
ХІХ ғасырдың 20-шы жылдарына қарай патша үкіметі қазақ даласындағы хан билігін түбегейлі жоюға әрекеттер жасады. Осындай әрекеттерін толығымен жүзеге асыру үшін отаршылдардың көзіне анық көрінген алғышарттар бар еді. Атап айтсақ, қазақ хандарынынң билігі әлсіреді, халық ханнан гөрі орыстың басқарушыларын таныды, хандар да өз ісімен орыстың шенеунігі тұрғысынан ғана өздерін көрсете алды және қазақ жерінде бас-басына хандар тағайындап, ыдырату саясатын бекем ұстады. 1812 жылы Бөкейді хан сайлап, 1815 жылы Уәлиді хан етіп екіжақтылыққа әкеп соқтырды. Сонымен қатар, отаршыл империя 1820 жылдары орта жүз бен кіші жүз жерлерін өздерінің әкімшілік басқаруына ыңғайлы етіп бөліп тастаған еді. Ол кезде француздармен соғысты аяқтап болған Ресей өзін мықты әскери держава ретінде көрсетіп, ендігі босаған әскери күшін отарлау саясатына пайдалануға әбден болатынын білді. |
Кемеңгер Тұмар әжеміз немересі Аспара өлгеннен кейін тағы бір мүшел өмір сүріпті. Құрыш патшамен соғысқанда жасы алпыс бірде делінген жәдігерде. Ал қаңлының одан соң кейінгі қазақтың адам жасын санау дәстүрінде ананың құрсағына ұрықтың дарыған күнінен бастап дүниеге жаратылғанға дейінгі аралықтағы 9 ай – 1 жас болып есептелінеді. Олай болса, әжеміз қаңлы мен парсының соғысы кезінде алпыста. Оған бір мүшелді қоссақ, жетпіс екі жас болады. Демек, Тұмар әжеміз жетпіс екі жасында дүниеден қайтқан. Нисан айының басы, ерте көктем еді делінген (нисан – сол кезде қабылданған Вавилон календары бойынша сәуір айына сәйкес келеді). Тағы бір жүрек елжіретерлік жолдар бар. Қаңлының анасы Тұмар қыс түсердің алдында ел ағаларын жинап, ардагерлердің елінен хабар келді, биыл Өлі қалаға қарай көшті түзеңдер деп айтты делінеді. Ардагерлер елі – тылсымға кеткен бабалардың аруақтары. Нисанның көк жауыны селдетіп тұрғанда, ардагерлер келіп Тұмар ананы алты қанаты бар ақ атқа мінгізіп, қош айтысып Бенгуташтан ары асырып алып кетті делінген. |